Έργο του καλλιτέχνη, είναι να απελευθερώσει από τον θαμμένο κόσμο των υποσυνείδητων αναμνήσεων, την πάντα ζώσα πραγματικότητα.

Μαρσέλ Προυστ – Εναντίον του Σαιντ-Μπεβ

Marcel Proust έργο Jacques-Emile Blanche

Μαρσέλ Προυστ Auteuil 1871, Παρίσι 1922 /(51) – Ζωή και Λογοτεχνία: η νίκη πάνω στο Χρόνο

Μετά το 1905 – θάνατος και της μητέρας του που ακολούθησε του πατέρα του το 1903, ο Μαρσέλ Προυστ διαπίστωσε ότι το έργο του δεν διέθετε μια στέρεη φιλοσοφική βάση και για να καλύψει αυτή την ανάγκη έγραψε το Εναντίον του Σαιντ-Μπεβ (Contre Sainte-Beuve) – στο οποίο διατύπωσε την άποψη του Γάλλου κριτικού για τη λογοτεχνία ως ευχάριστη απασχόληση των καλλιεργημένων διανοούμενων, αντιτείνοντας τη δική του ότι έργο του καλλιτέχνη είναι να απελευθερώσει από τον θαμμένο κόσμο των υποσυνείδητων αναμνήσεων, την πάντα ζώσα πραγματικότητα την οποία η συνήθεια μας κάνει να μη βλέπουμε.

Πράγματι έτσι προέκυψε: Τον Ιανουάριο του 1909 σε ηλικία 38 ετών, ένα πραγματικό γεγονός, η γεύση του τσαγιού και ενός μπισκότου (η γνωστή μαντλέν στο έργο του) ανακάλεσε στη μνήμη του μια ανάμνηση των παιδικών του χρόνων από το χωριό Ιλιέ, το Κομπρέ του μυθιστορήματος, που περνούσε τις διακοπές του. Τον Μάιο οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος εισέβαλαν στο δοκίμιο του και τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς άρχισε να γράφει το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Σκέφτηκε να νυμφευθεί “μια νέα χαριτωμένη κοπέλα” που συνάντησε στο Καμπούρ, ένα παραθαλάσσιο θέρετρο της Νορμανδίας, το Μπαλμπέκ του μυθιστορήματος, όπου περνούσε τις καλοκαιρινές τους διακοπές από το 1907 ως το 1914. Τελικά όμως αποσύρθηκε από τον κόσμο για να γράψει του μυθιστόρημα του και τελείωσε το πρώτο σχέδιο τον Σεπτέμβριο του 1912.

Το σπίτι της “θείας Λεονί” σήμερα Μουσείο Μαρσέλ Προυστ, ανακαινισμένο το 1954, υπήρξε η κατοικία του ζεύγους Ιουλίου και Ελισάβετ Αμιό – θείοι από την πλευρά του πατέρα, του μέλλοντος συγγραφέα. Εκεί ο μικρός Μαρσέλ, περνούσε τις διακοπές του με τους γονείς του, μεταξύ έξι με εννέα ετών, μέχρι που σταμάτησε να πηγαίνει εξ αιτίας των κρίσεων άσθματος που έπασχε. Στο μυθιστόρημα του στον τόμο Κομπρέ, ο νεαρός αφηγητής κλείνεται με τις ώρες στην τραπεζαρία για να διαβάσει και να ανοίξει την αλληλογραφία του μέχρις ότου οι υπόλοιποι να γυρίσουν απ’ τον πρωινό περίπατο τους, για το μεσημεριανό φαγητό.

Είναι το μέρος όπου η θεία Λεονί “tante Léonie”ετοιμάζει μια ιεροτελεστία για τον μικρό ήρωα στο βιβλίο: την μικρή μαντλέν (la petite madeleine) που χρόνια μετά θα ανακαλέσει από τη μνήμη του και να δημιουργήσει ξανά ατόφιο, όλο το χωριό Κομπρέ (Combray): Το σπίτι, τον ανθισμένο κήπο, τη γραφική κουζίνα, το ανατολίτικης αύρας σαλόνι, το υπνοδωμάτιο το δικό του και της θείας του, τα δωμάτια Βέιλ και η τραπεζαρία Ναντάρ, μοιάζουν ακριβώς με το πως τα περιέγραψε στις Αναμνήσεις. Επίσης ο Καταλάνικος αγρός, το πάρκο Τρανσονβίλ, ο πύργος Βιλμπόν.
(πηγή amisdeproust.fr)

Ο πρώτος τόμος με τον τίτλο Από τη μεριά του Σουάν, απορρίφθηκε από τους γνωστούς εκδότες Φασκέλ και Ολεντόρφ, ακόμη και από το εκδοτικό τμήμα της Nouvelle Revue Française – της απαιτητικότερης επιθεώρησης των γαλλικών γραμμάτων που διηύθυνε ο Αντρέ Ζιντ. ⋇ Τελικά τυπώθηκε με έξοδα του συγγραφέα τον Νοέμβριο του 1913, από τον νέο προοδευτικό εκδότη Μπερνάρ Γκρασέ (Bernard Grasset 1881-1955). Η έκδοση είχε κάποια επιτυχία. Ο Προυστ τότε σχεδίαζε άλλους δύο τόμους, αλλά ευτυχώς ματαίωσε την κυκλοφορία τους συντετριμμένος από το θάνατο του γραμματέα του Αγκοστινέλι και από την κήρυξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε κάθε εποχή της ζωής, η λησμονιά εκείνου που ήμασταν, είναι τόσο βαθειά στους συγχρόνους – κάτι αληθινό τόσο στους νέους που ακόμη δεν ξέρουν, όσο και στους γέρους που ξέχασαν, έτσι είμαστε υποχρεωμένοι – του εαυτού μου συμπεριλαμβανομένου, έχοντας πάρει ένα βραβείο Γκονκούρ, να αντιμετωπίσουμε, όσο γνωστοί κι αν υπήρξαμε, την άγνοια ενός κόσμου ασαφούς.
Θα γίνω γνωστός από ένα βιβλίο, χωρίς αμφιβολία στο τέλος αυτού του βιβλίου που θέλω να γράψω, και θα λένε για μένα: “Ποιος είναι αυτός;” Κι αν θέλουμε να μη λένε για μας πράγματα ασύστατα από την ανάγκη τους να μιλάνε, όταν κάποιες πληροφορίες δεν επαρκούν, είμαστε υποχρεωμένοι να αποποιηθούμε τους τίτλους και τα προσόντα μας και να τους πούμε πως ήμασταν από την άλλη πλευρά του Χρόνου, πως στα τελευταία μας, περάσαμε σε ένα άγνωστο μέρος όπου σαν φθάσαμε, εκείνοι που κατοικούσαν εκεί, δεν είχαν ακούσει ποτέ το όνομα μας.
Μαρσέλ Προυστ 1917 – Στον Ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών.

Μαρσέλ Προυστ 1917, Στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών

• Ζαν Σαντέιγ ¦ Jean Santeuil Α΄έκδοση1952
• Σε Αναζήτηση του χαμένου χρόνου ¦ Á la recherche du temps perdu
  • Από τη μεριά του Σουάν ¦ Du côté de chez Swann (1914)
  • Στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών ¦ Á l’ ombre des jeunes filles en fleurs (1918-’19) Βραβείο Goncourt 1919
  • Από την πλευρά των Γκερμάντ Ι ¦ Le côté de Guermantes I (1920)
  • Από την πλευρά των Γκερμάντ ΙΙ ¦ Le côté de Guermantes II (1921)
  • Σόδομα και Γόμορα Ι ¦ Sodome et Gomorrhe I (1921)
  • Σόδομα και Γόμορα ΙΙ ¦ Sodome et Gomorrhe II (1922)
  • Η Φυλακισμένη ¦ La Prisonnière (1923)
  • Η εξαφάνιση της Αλμπερτίν ¦ Albertine disparue (1925)
  • Ο Ξανακερδισμένος Χρόνος ¦ Le Temps retrouvé (1927)