Το “10” σημαίνει πολλά πράγματα: Άριστα! πρώτα απ’ όλα, χαρτί της τράπουλας (δεκάρι), μέτρηση ταχύτητας (ώσπου να μετρήσω ως το δέκα…), χρονική περίοδος (Δεκαήμερο) ως και δεκαετία, τίτλος μυθιστορήματος (Δέκα μικροί νέγροι), κυρίως όμως ο νους πάει στον αριθμό: τι σημαίνει ο αριθμός; είναι τυχερός αριθμός; είναι άτυχος; οι παίχτες της ρουλέτας ποντάρουν συχνά στο 10.
Συνειρμικά
Για τον Μ. Καραγάτση είναι ο τίτλος του ημιτελούς του μυθιστορήματος (669 σελ.)! φαντάσου να το τέλειωνε… και είναι ο αριθμός μιας πολυκατοικίας σε κάποια συνοικία του Πειραιά. Η ημερομηνία της Α΄έκδοσης ήταν το 1964 και έκτοτε έχει κάνει – ως το 2008, 20 εκδόσεις. Η θεματική του συγκαταλέγεται στο νατουραλισμό ως ρεύμα στη μεσοπολεμική Ελληνική πεζογραφία.
Κεντρική Ιδέα: Έργο ιδιότυπο και παράξενο, με το αιώνιο ερωτικό θέμα και την ακατανίκητη σεξουαλική ορμή να στοιχειώνουν τις ήδη μίζερες ζωές των αντιηρωικών χαρακτήρων, με έναν ρεαλισμό και μια περιγραφική δεινότητα να υφαίνουν το αδιαπέραστο υφάδι της αφηγηματικής- και όχι μόνον- απαισιοδοξίας, σκωπτικό, καυστικό, ειρωνικό – ωστόσο άνισο μεν πειστικό δε.
Θέμα: “Το 10” αποτελεί κρίσιμη καμπή στο έργο του Μ. Καραγάτση και είναι ατυχές γεγονός ότι ο θάνατος του συγγραφέα ματαίωσε αμετάκλητα την ολοκλήρωσή του. Για πρώτη φορά ο Καραγάτσης αποστασιοποιείται πλήρως από τους ήρωες του και πλάθει τη μυθιστορηματική του ύλη με χέρι άφοβο έμπειρου τεχνίτη. Δεν υπάρχει εδώ προσωπική εμπλοκή του συγγραφέα, συμμετοχή του στα δρώμενα μέσ’ από προσωπεία, αυτοβιογραφικές προβολές, ταυτίσεις, ευνοημένους χαρακτήρες. Υπάρχει συγγραφική διαύγεια, σιγουριά, ψυχρότητα ή και σκληρότητα. Το μέγα πλήθος των προσώπων που κατοικεί στο 10, τη λαϊκή πολυκατοικία της οδού Παρασάγγη του Πειραιά, κινείται με εξαιρετική ακρίβεια και άσφαλτους υπολογισμούς από συγγραφέα που διεκδικεί την ιδιότητα του παντεπόπτη.
Έργο ωριμότητας, αυστηρό, βαθύτατα πικρό και απαισιόδοξο, χαρτογραφεί και ανατέμνει τη νεοελληνική κοινωνία της δεκαετίας του ’50 με πρωτοφανή και προφητική (αν κρίνουμε τη σημερινή κοινωνική αποσύνθεση) οξυδέρκεια. (Άρης Μπερλής Η μεσοπολεμική πεζογραφία Σοκόλης 1992)
Το βιβλίο μεταφέρθηκε στην TV (2008) με πολύ καλό αποτέλεσμα. Στους κύριους ρόλους οι Δημήτρης Καταλειφός (ιδιοκτήτης της πολυκατοικίας, ξεπεσμένος βιομήχανος), Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Μαρία Ναυπλιώτου, Ρένη Πιττακή, κινήθηκαν με άνεση στο πλατό του σκηνικού στο παλιό εργοστάσιο της Χρωπεί – κάτω από την Πειραιώς, στο Νέο Φάληρο όπου αναβίωσε μια ολόκληρη εποχή ηθών με πρόσωπα βγαλμένα μέσα από τις πραγματικές τους υποστάσεις.
Επίμετρο: Όπως είπε ο σεναριογράφος Βαγγέλης Γκούφας συνεργάτης του Μ. Καραγάτση από την εποχή της διαφημιστικής Αδέλ, επρόκειτο για μια ιστορία των φτωχών λούμπεν στοιχείων μιας λαϊκής γειτονιάς. Όμως τι ώθησε τον αστό συγγραφέα να ασχοληθεί μ’ αυτούς τους χαρακτήρες; “Η γειτονιά του 10” κάτω από τη πένα του Μ. Καραγάτση είναι όχι η γειτονία των αγγέλων αλλά των φτωχοδιάβολων.
Οι δαίμονες όμως που συχνά κρύβονται ακόμη και πίσω από τις προσόψεις της ευπρεπούς συμπεριφοράς των μπουρζουά της πόλης – τους οποίους ενδόμυχα ήθελε ο συγγραφεύς να καυτηριάσει – ήταν το στοιχείο που πάντα απασχόλησε το συγγραφέα του Γιούγκερμαν και του Συνταγματάρχη Λιάπκιν, πολυγραφότατο Μ. Καραγάτση.
πληροφορίες: biblionet.gr, tanea.gr
