 |
 |
Ιούνιος ο έκτος μήνας του ημερολογίου και πρώτος του καλοκαιριού. Η προέλευση του ονόματος του δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί. Πολλοί το ετυμολογούν από την μητέρα θεών και ανθρώπων τη θεά των Ρωμαίων JUNO (Ήρα), προστάτρια του οίκου και του γάμου στην οποία ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος. Άλλοι θεωρούν πως ονομάστηκε έτσι για να τιμηθεί ο Ιούνιος Βρούτος, πρώτος Ύπατος της Ρώμης και θεμελιωτής της δημοκρατίας.
Τον Ιούνιο πιθανώς στις 14, οι γυναίκες της Ρώμης γιόρταζαν τα MATRALIA, γιορτή της Λευκοθέας, θεάς της πρωίας.
Στην αρχαία Αθήνα, τον μήνα Θαργηλιώνα που αντιστοιχούσε στον Ιούνιο, γιόρταζαν τα Βενδίδεια. Οι Αθηναίοι κατέβαιναν στον Πειραιά και μαζί με τους Θράκες μέτοικους τιμούσαν την θρακική θεά Βενδίδα στο ναό της, στο λόφο της Μουνιχίας (Καστέλα). Η λατρεία της θεάς είχε σχέση με την καρποφορία της γης και δεδομένου ότι η Θράκη ήταν ο σιτοβολώνας που τροφοδοτούσε την Αθήνα, μπορούμε να διακρίνουμε τους πολιτικούς και οικονομικούς λόγους που ώθησαν τους ελεύθερους Αθηναίους να καθιερώσουν μια κοινή γιορτή με τους μέτοικους Θράκες.
Δύο ακόμη σπουδαίες γιορτές ήταν τα Καλλυντήρια και τα Πλυντήρια. Στα Καλλυντήρια γινόταν γενικός καθαρισμός του ναού της Αθηνάς Πολιάδος υπό την επίβλεψη της ιέρειας της θεάς. Στα Πλυντήρια νωρίς το πρωί, το ξόανο της θεάς έπρεπε να γυμνωθεί από τα κοσμήματα και τον πέπλο του και πλαισιωμένο από άγημα εφήβων οπλιτών, έφθανε στο Φάληρο για να πλυθεί στη θάλασσα. Η επιστροφή στην Αθήνα γινόταν το βράδυ της ίδιας μέρας υπό το φως των πυρσών. Το ξόανο ντυνόταν και πάλι με τον φρεσκοπλυμένο πέπλο του και τα υπόλοιπα στολίδια του.
Ο Ιούνιος στην Ελλάδα έχει πολλές λαϊκές ονομασίες που αναφέρονται είτε στη σχέση του με τις εποχές είτε στις αγροτικές εργασίες που σχετίζονται με αυτόν.
Συνήθως αναφέρεται ως Πρωτόλης ή Πρωτογιούλης, δηλαδή πρώτος μήνας και αρχή του καλοκαιριού. Είναι ο μήνας του θερισμού γι’ αυτό λέγεται και Θεριστής: “Αρχές του Θεριστή του δρεπανιού μας η γιορτή“. Είναι η εποχή που “ότι σπείρεις θα θερίσεις“. Κι ο θερισμός είναι μια κοπιαστική δουλειά. “Θέρος, τρύγος, πόλεμος” είναι οι πιο δύσκολες στιγμές για τον άνθρωπο. Και πρέπει να διαλέξει τι θα κάνει: “Θέλεις θέριζε και δένε, θέλεις δένε και κουβάλιε” λένε στην Κρήτη.
Στις 21 Ιουνίου συμβαίνει η θερινή τροπή του ήλιου, το θερινό ηλιοστάσιο, το “λιοτρόπι” όπως το λέει ο λαός, με τη μεγαλύτερη μέρα του έτους. Εκεί κοντά συγκεκριμένα στις 24, η Εκκλησία μας γιορτάζει την γέννηση του Ιωάννου του Προδρόμου, του Αη-Γιάννη του Φανιστή, του Ριγανά, του Κλήδονα. Λέγεται Φανιστής γιατί την παραμονή της γιορτής του, στις 23, μετά το ηλιοβασίλεμμα ανάβουν φωντιές από τα ζεστά στεφάνια του Μάη και κάθε νέο αγόρι ή κορίτσι πρέπει να πηδήξει από πάνω τρεις φορές φωνάζοντας: “Όξω ψύλλοι και κοριοί μέσα η ρόγα η χρυσή“. Ο λαός μας πιστεύει ότι η φωτιά έχει καθαρτική δύναμη και όσοι περάσουν από πάνω της θα έχουν υγεία και δύναμη. Γι’ αυτό στην Κρήτη όταν πηδάνε πάνω από τη φωτιά λένε: “Να πηδήξω τη φωτιά μη με πιάσει αρρωστιά“. Ο Αη-Γιάννης λέγεται και Ριγανάς γιατί τότε μαζεύουν τη ρίγανη και άλλα αρωματικά φυτά, όχι μόνο για το φαγητό αλλά και για μαγικο-θεραπευτικούς σκοπούς όπως το λεγόμενο “βοτάνι του Αη-Γιάννη” που οι κοπέλες μαζεύουν τελετουργικά, το βράζουν και με αυτό λούζονται για να αποκτήσουν ωραία μαλλιά.
Την κυριότερη έκφραση των μαντικών ενεργειών της ημέρας αποτελεί ο Κλήδονας, μια μαντική πρακτική πανελλήνια γνωστή. Το έθιμο παρουσιάζεται με τοπικές παραλλαγές, το τελετουργικό του όμως είναι πάνω κάτω το ίδιο: Την παραμονή της γιορτής του Αγίου, πηγαίνει ένα παιδί που ζουν και οι δυο γονείς του και φέρνει “αμίλητο νερό” στο σπίτι που έχουν συμφωνήσει να γίνει ο Κλήδονας. Το αμίλητο νερό το βάζουν σε μια στάμνα και μέσα ρίχνουν μικροαντικείμενα, ένα σκουλαρίκι, κάτι τέλος πάντων που να το ξεχωρίζει ο κάτοχος του. Σκεπάζουν τη στάμνα με κόκκινο πανί, το δένουν και πάνω βάζουν μια κλειδαριά, δήθεν για να το κλειδώσουν. Το αφήνουν όλη νύχτα έξω στο ύπαιθρο για να “αστρονομηθεί” και την επόμενη μαζεύονται όλοι και ένα κορίτσι που πρέπει να λέγεται Μαρία και να ζουν και οι δυο γονείς του, τραβάει ένα-ένα τα αντικείμενα ενώ την ίδια ώρα οι άλλοι απαγγέλουν ένα αλληγορικό δίστιχο. Η ευθυμία αλλά και η σάτιρα κυριαρχούν τις ώρες αυτές, ιδιαίτερα όταν το δίστιχο είναι άσχετο ή αταίριαστο με το πρόσωπο με το οποίο συνδέεται. Επίσης δεν λείπει το ψέμμα και η υπερβολή και από το γεγονός αυτό βγήκε η παροιμιακή φράση: “Αυτά τα λεν στον κλήδονα“.
Στις 29 Ιουνίου, στη γιορτή των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, γίνεται στα Σπάτα και στις γύρω περιοχές ένα από τα μεγαλύτερα και δημοφιλέστερα πανηγύρια, όπου μαγειρεύεται το “στιφάδο του Αγίου Πέτρου” και μοιράζεται στους πιστούς. Τέλος στις 30, τιμάται η μνήμη των 12 Αποστόλων του Χριστού, που θυσίασαν τη ζωή τους για να διδάξουν σε όλο τον κόσμο του Ευαγγέλιο.