Έργα και ημέρες ενός δημοσιογράφου στα πρΣόθυρα της υπαρξιακής κρίσης, διχασμένου ανάμεσα στη μεγάλη ζωή της νυχτερινής Ρώμης του ’60 και της μιζέριας του μικροαστικού συζυγικού βίου. Ο Φεντερίκο Φελίνι δεν επικοινωνεί πια με την αθώα επίδραση του νεορεαλισμού και ο κινηματογράφος κερδίζει έναν μεγάλο δημιουργό, ο οποίος με τη σειρά του συναντά τον ιδανικό ερμηνευτή στο πρόσωπο του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Η αποδοχή είναι καθολική, το έργο κερδίζει τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Κανών του 1960 και δύο χρόνια αργότερα ο Φελίνι είναι υποψήφιος για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας και πρωτότυπου σεναρίου.
Είδα το έργο πρόσφατα στο dvd του Βήματος. Το παρακολούθησα με ενδιαφέρον. Ήταν μια άλλη ατμόσφαιρα: Ο Μαστρογιάννι (Marcello Mastroianni) εξαίρετος, η Σάντρα Μίλο (Sandra Milo), οι κήποι του Τίβερη, ο θαυματοποιός – “Σκέψου κάτι!” -“Να ζήσω 150 χρόνια:” η απάντηση – και η συνεργάτης του που αμέσως θριαμβευτικά το ανακοίνωνε – της μετέδιδε τη σκέψη τηλεπαθητικά – σκέψη που ο ίδιος τηλεπαθητικά διάβαζε από τον άλλο – εξηγούσε στο ακροατήριο του… μάλλον όμως επρόκειτο για τέχνασμα – επέβαλε την προσυμφωνημένη με τη συνεργάτιδα του, νο 1 ακέψη, στον άλλον!
Η Σαρακίνα, στην ακρογιαλιά με όλο το τσούρμο των παιδιών να παρακολουθεί τον αδέξιο λόγω πάχους της χορό της, η εκκλησία, οι παπάδες, οι κλόουν – όλος ο θίασος Φελίνι επί σκηνής για να κλείσει σ’ ένα μεγαλειώδες φινάλε με τη σκηνή του διαστημικού σταθμού.

Το έργο δεν θεωρείται το καλύτερο του Federico Fellini, (imdb 8 ½), όμως, μ’ έναν άψογο Μαστρογιάνι επί σκηνής, με μια χειμαρρώδη έμπνευση, μ’ ένα στιλιστικό ψυχρό στυλ διαλόγων, μ’ ένα περίγυρο “Vero Italiano”, αποτελεί μαρτυρία – μιας εποχής όπου η “Δον-ζουανίστικη” νοοτροπία, το ανάλαφρο ψέμα, η ελαφρότητα των σχέσεων – δεσπόζοντα στοιχεία μιας εποχής, που η αθωότητα ήταν συνώνυμη της απιστίας, το “Dolce far niente” προσέγγιζε την “ανάλαφρη ελαφρότητα του είναι” -κατά το βιβλίο του Κούντερα- που ωστόσο αυτή την τελευταία, δεν μπορεί ν’ αντέξει ο πρωταγωνιστής – σκηνοθέτης στην ταινία.

Ο χρόνος πιέζει και η ταινία δεν γίνεται. Οι παραγωγοί πιέζουν, η έμπνευση όμως έχει “κολλήσει” στην ανάλαφρη ελαφρότητα του “ηδύ μη πράττειν τίποτε”, των επίπλαστων γνωριμιών και σχέσεων, στην αναζήτηση ενός χαμένου παρελθόντος.

Θα τα παρατήσει όλα – γυναίκα, φιλενάδα, ταινία, για να αφοσιωθεί στην αναζήτηση του χαμένου του εαυτού – θεωρώντας τα όλα ένα μεγάλο ψέμα σε αντιδιαστολή με τις αλήθειες έστω και οδυνηρές, από ένα παρελθόν που τον στοιχειώνει.

Το ιδιάζον στυλ του Φελίνι είναι παρόν στο έπακρο – σουρεαλισμός, στιλιζάρισμα εικόνας, διαλόγων σ’ ένα σκηνικό με όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία. Η ύπαιθρος δεν αφήνεται ασχολίαστη. Τα παιδικά χρόνια της φτώχειας, οι παπάδες και τα ξόρκια, η ατέλειωτη θάλασσα των νεανικών ονείρων και περιπλανήσεων.

Απόσταγμα (πολύτιμο και βαρύτιμο) που βγαίνει: Η Ρώμη η αιώνια Πόλη (Eterna Citta) με τη ραθυμία και την πολυπλοκότητα, μαζί με τη γλυκιά ζωή (Dolce Vita) των καλλιτεχνών και των εστέτ – με τη ζοφερότητα της υπαίθρου της – των ηθικών και θρησκευτικών ιδεοληψιών – μια πόλη σε όλο το μεγαλείο της, σε όλες τις ενοχές και τα αδιέξοδά της.
Ο σκηνοθέτης δεν μπορεί να σκηνοθετήσει – μια Αλήθεια που θα τη χάριζε και θα διευκόλυνε τον κόσμο όπως λέει. Η Αλήθεια η δική του δεν συνάδει μ’ αυτό που θέλει να μεταδώσει – Μια πορεία προς το μέλλον, προς την πρόοδο, μια πορεία προς ένα αύριο καλύτερο. Το ρολόι θα σταματήσει να μετράει στο 8 ½. Η εκκίνηση δεν θα λάβει χώρα ποτέ.
Και όλα αυτά ενδεδυμένα με την υπέροχη μουσική του Νίνο Ρότα (Nino Rotta).